Od dnia 1 stycznia 1999 r. nadzór budowlany funkcjonuje w ramach administracji zespolonej. Administracja zespolona na terenie województwa działa pod zwierzchnictwem wojewody. Zgodnie   z obowiązującą zasadą decentralizacji kompetencji, wprowadzoną ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668  ze zm.), jak najwięcej kompetencji przypisano organom administracji znajdującym się na jak najniższym szczeblu - najbliżej obywatela. Skutkiem takiego ukształtowania organów nadzoru budowlanego jest to, że posiadają one swoje własne, nie zastrzeżone do właściwości innych organów, kompetencje. Kompetencje te mogą być realizowane jedynie przez te organy; nie mogą zostać przejęte przez organ wyższego stopnia. Dlatego też, jeśli jakieś zadanie jest ustawowo przypisane powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego - tylko on jest władny je zrealizować. Skierowanie w takiej sprawie wniosku   do WINB lub do GINB zawsze skutkować będzie przekazaniem go do właściwego PINB.

Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2021 r. poz. 1333  ze zm.) - do właściwości powiatowego inspektora nadzoru budowlanego, jako organu pierwszej instancji, należą zadania i kompetencje, o których mowa w 

-art. 37 termin wygaśnięcia decyzji o pozwoleniu na budowę ust. 3, 

-art. 40 przeniesienie decyzji o pozwoleniu na budowę na rzecz innego podmiotu ust. 2, 

-art. 41 prace przygotowawcze ust. 4, art 48–51, 

-art. 54 warunki przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego, 

-art. 55 decyzja o pozwoleniu na użytkowanie, 

-art. 57 załączniki do zawiadomienia o zakończeniu budowy ust. 4 i 8, 

-art. 59 decyzja o pozwoleniu na użytkowanie obiektu, 

-art. 59a kontrola budowy, 

-art. 59c termin kontroli ust. 1, 

-art. 59d protokół obowiązkowej kontroli ust. 1, 

-art. 59g postanowienie o wymierzeniu kary ust. 1,

-art. 59i stwierdzenie użytkowania obiektu budowlanego lub jego części  z naruszeniem przepisów ustawy, 

-art. 62 kontrole obiektów budowlanych w czasie ich użytkowania ust. 1 pkt 3 i ust. 3, 

-art. 65 obowiązek udostępnienia dokumentów przez właściciela lub zarządcę obiektu, 

-art. 66 decyzja nakazująca usunięcie nieprawidłowości, 

-art. 67 nakaz rozbiórki obiektu ust. 1 i 3, 

-art. 68 nakaz opróżnienia budynku lub wyłączenia z użytkowania, 

-art. 69 zastosowanie środków zabezpieczających, 

-art. 70 obowiązek usunięcia uszkodzeń i uzupełnienia braków stanowiących zagrożenie ust. 2, 

-art. 71a zmiana sposobu użytkowania obiektu bez wymaganego zgłoszenia, 

-art. 74 podmiot prowadzący postępowanie w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej, 

-art. 75 obowiązki niektórych podmiotów w razie katastrofy budowlanej ust. 1 pkt 3 lit. a, 

-art. 76 obowiązki organu po otrzymaniu zawiadomienia o katastrofie budowlanej, 

-art. 78 decyzja w sprawie uporządkowania terenu po katastrofie oraz 

-art. 97 tryb postępowania w sprawach odpowiedzialności zawodowej ust. 1.